જાગ્યા પણ ના જાગ્યા
આ કેવી નીંદર જેમાંથી જાગ્યા પણ ના જાગ્યા
આટઆટલું દીધું એણે; તોય અખેવન માગ્યા!
હથેળીઓના દરિયા જેનાં તળ ના લાગ્યાં હાથ
જે મૂક્યું તે ડૂબ્યું એમાં, આ તે કેવી ઘાત!
માયાનાં મોજામાં સૌએ પગ પલાળ્યે રાખ્યા.
આંખો આપી, દૃષ્ટિ દીધી; તોય ન જાણ્યું સત
‘જીવ’માં કોણે પાડ્યા અક્ષર; કોણે લખિયો ખત?
મંદિરિયા પર ‘ધજા’ નામને ફરફરતાં બસ રાખ્યા.
~ જિગર જોષી ‘પ્રેમ’
આખા ગીતમાં ખાલીપણું, નિરાશા છવાયેલા અનુભવાય છે.
ગીતના મુખડામાં ‘અખેવન’ શબ્દ છે જેનો અર્થ છે, ‘સદાય લીલું રહેતું વન’ સૌરાષ્ટ્રમાં ‘અખોવન’ શબ્દ જાણીતો છે જેનો અર્થ થાય છે, એવી સ્ત્રી કે જેના એક પણ સંતાન મર્યા નથી. અહીં અખેવન એ અખોવન હશે એ મારી શરૂઆતની ફિલિંગ અને સ્વાભાવિક છે કે પછી એ પ્રમાણે અર્થ ખૂલતાં જાય. આ સિવાય આ ગીતની કળ મને જડી નહીં. કવિ પોતે સ્પષ્ટતા કરે તો ગીત વધારે ખૂલે.
આહા
ચડી કોને ચાનક? ચડ્યું તાન…? આહા!
ભુવન આખું જાણે કે લોબાન… આહા!
ન શ્વાસોનું પણ કંઈ રહ્યું ભાન… આહા!
અચાનક ચડ્યું આ કેવું ધ્યાન… આહા!
ખુદાએ બનાવ્યું કેવું સ્થાન… આહા!
ખરું કહું તમારી આ મુસ્કાન… આહા!
હથેળીમાં સાક્ષાત છે સરસતીજી,
ખરો હાથ લાગ્યો છે દીવાન… આહા!
કોઈ પારકું થઈ, જતું’તું એ વેળા,
શું આંખોએ આપ્યું’તું સન્માન… આહા!
આ મન જ્યારે મંજીરા જેવું બની જાય,
ખરેખર પછી માંડી જો ! કાન… આહા!
‘ફૂલોએ કદી પણ ન મુરજાવું ક્યાંયે,’
– કર્યુ રાજવીએ આ ફરમાન… આહા!
નદી એક પાછી ચડી છે પહાડે,
પહાડોમાં જાગ્યું છે તોફાન… આહા!
~ જિગર જોષી ‘પ્રેમ’
‘આહા’ રદ્દીફ મનમાં ‘આહા’ કરાવી દે એટલો સાર્થક થયો છે… ઊછળતી ખુશી દરેક શેરમાં એટલી જ તીવ્રતાથી છલકાય છે. અને છેલ્લે નદીને ફરી પહાડે ચડતી બતાવવામાં ભરતી એની ઊંચાઈએ પહોંચી છે. સ્પર્શી જાય એવી આખી ગઝલ.
સરસ રચનાઓ ખુબ ગમી
આમતો કોઈ પણ કવિએ જે અભિવ્યક્ત કર્યું હોય તે ભાવક ન પણ પામી શકે, એના જ ભાવ વિશ્વ પ્રમાણે અર્થ સમજાય. બીજી ગઝલ રચના એ રીતે સરળ છે.